‘Ik dacht dat ik dood ging’, zei ze ontastbaar kalm. Ze is 10. Ik kijk opzij naar haar, zij kijkt recht door de voorruit.
In deze tijdbubbel lijkt de tijd opgeheven en zitten we eindeloos stil. Dan een ademhaling, een blik naar elkaar en een uitroep: ‘ik heb geen pijn’.
In die stille tijdloosheid is mijn geest superscherp en snel. Voorbij haar gezicht zie ik in de verte auto’s aankomen en we staan haaks op de weg, met de achterkant van de auto op de verhoogde rotonde geklapt, zomaar.
De auto start niet. Ik kan haar niet laten uitstappen, te veel risico. Vlakbij komt een auto de rotonde op, de man kijkt me aan en rijdt door. Wat?!
De auto start nog niet. ‘Mijn leven schoot voorbij’, zegt ze. Ik grinnik en ben ontroerd. Filmisch.
De auto start nog niet. Op de 70 km p/u weg komen de auto’s die ons in de bocht waarschijnlijk niet zien staan, snel dichterbij. Er moet nu iets gebeuren.
Dan start de auto, maar het wiel achter blokkeert. Ik heb geen idee hoe, maar het lukt om van de rand af te komen en zonder te kunnen sturen, ons van de rondweg af veilig de ventweg op te krijgen.
We stappen uit, springen, lachen, huilen en dansen samen. Schudden, trillen, ongelovig lachen.
Papa/lief-held is snel bij ons na een belletje, tranen komen in zijn veilige armen, we pakken de dag op, ‘s avonds wordt de auto weggesleept en de garageman blijkt ook een held.
Niet alleen maakt hij de auto, hij weet me ook te co-reguleren over dat ‘zomaar’ en we rijden alweer maanden in dezelfde auto over dezelfde wegen met dezelfde mensen en vooral: we zijn zelf helemaal heel gebleven.
Eind goed al goed. Toch?
Toch slaat voor elke rotonde bij nat weer haar alarmsysteem aan en roept ze ‘langzamer!’.
Toch voel ik elke snelwegbocht mijn schouders naar elkaar toe trekken en ben ik me daardoor weer ineens bewust dat de wielen ‘zomaar’ onder me uit kunnen schieten.
Toch zijn allebei onze buiken aangespannen als we om 8 uur op de bewuste rotonde rijden.
Toch laat haar stem zich regelmatig horen op momenten die daarvoor ongemerkt voorbij gingen.
Haar systeem (en dat van mij) reageert na en leert door. Stress-systeem werkt, check, het geeft aan waar het ooit onveilig was of kan zijn.
En we kunnen moeilijk de wegen allemaal recht maken 🙂 of nooit meer autorijden. Of elke chauffeur vragen om met 30 km p/u te rijden (dat tempo hou ik zelf ook niet vol haha).
Dus laat maar komen, lief systeem, jouw manier om me veilig te willen houden. En dan luister ik en kies ik waar kan.
Door nu eens het tempo op de weg aan te passen.
Een andere keer samen te gillen, ademen m, praten of lachen.
Of het lijf te laten bewegen alsof het die schrik of angst is en dan verandert die emotie-energie vanzelf weer.
En we spelen ermee buiten de auto.
Het leven geeft ons ervaringen. Aan ons om ermee op ontdekking te gaan of niet. All good.
Verlangen kan een afleidend iets zijn, zoals verlangen naar Netflix, eten, seks, alcohol, sport, spelletjes, of oplossingen bedenken. Het is vaak een vorm van afleiding, vermijding of onderdrukking (van bv emotie).
Dit is het soort ‘verlangen’ dat in de yogafilosofie RAGA heet. Aantrekking. Willen wat nu meteen fijn voelt.
Het tegengestelde van aantrekking is afkeer. Dat waar je van weg wil, niet-fijn vindt, wordt in de yogatraditie ook DWESA genoemd.
Vanuit vele oude tradities is de uitnodiging hier bewust van te worden en ruimte of pauze te voelen. Zodat je geen speelbal wordt tussen fijn en niet-fijn, uitgeput door vermijding van niet-fijn, of verslaafd en onvrij aan ‘fijn’.
Een ander verlangen
Verlangen op een diepere laag heeft te maken met levensvreugde. Jouw richting. Of verlangen naar essentiële voeding om het leven te laten stromen om jouw authentieke bijdrage te geven aan wat het leven (via je omgeving) vraagt.
Dit verlangen komt in de buurt van bij SANKALPA, intentie, in de yogatraditie. Ik noem het ook wel ‘de vraag die mag blijven’.
Afstemmen op het tweede, het ‘verlangen ten leven’, valt te trainen. Via aandacht en ermee in actie zijn, doen, klank en beweging geven. Dat versterkt de verbindingen in je hersenens om op ontdekking te zijn met dat wat je jezelf gunt vanuit je ware natuur.
Felt sense en de vraag die blijft
Je kan als mens belichaamd bewust worden van dit levensverlangen via je felt sense – wat via je wijze lijf te voelen is. Dat kan zich tonen als diepe rust, kippenvel, een impuls om te bewegen, emotie, een zucht, gaap een beeld dat opkomt, of een kleur, of een glashelder inzicht (ahaa!).
Het gaat voorbij aan wat je wil voor je zgn gescheiden ik-je, naar de plek waar je in ontmoeting bent met alles om je heen. Naar wat je de wereld in kan brengen als jij. Je bent dienend door te dóen voor de samenleving – inclusief jezelf, namelijk in contact met jouw/de levensstroom (prana, ruach, chi).
Het vermoeden dat daar meer van mogelijk is, de vraag naar dat verlangen laten blijven, zonder te laten verdwijnen door één antwoord te geloven.
Verlangen dat je diepste groei dient
De vraag levend houden, ondanks alle antwoorden die je hoofd erop wil geven (en waar je ook lekker mee kan spelen als je wil, of je kiest om die gedachten als sneeuwvlokken verder laat glijden en opgaan in het geheel). Dienend aan jouw diepste natuurlijke groei-instinct en aan de hele samenleving. Want je brengt dan wat alleen jij op jouw manier te brengen hebt.
Wat gun jij jezelf? Hoe laat jij de vraag ronddwarrelen door je bestaan?
Zo kan ik lachen, door mijn tranen van klein, afgewezen of bang voelen heen, om het repeterende ervan, alsof een plaat blijft hangen en om het uitnodigende wat ik erin kies te lezen. Terwijl ik weet, dat ik altijd deel ben van alles, van liefde.
Maar vooral: ik ben zo geboren geloof ik. Jij ook. De luchtige speelsheid, de warme diepe verbinding die je tijdens het spelen zichtbaar en permeabel voor elkaar bent, toegankelijk maakt en ervaart, ís het leven.
Soms al vroeg verstopt door lagen van bescherming via overtuigingen en gedrag die onze persoonlijkheidsontwikkeling (tijdelijk) nodig had.
Maar goed, zo geboren dus, speels: met een kern vol luchtige potentie. Die meer of minder expressie en vorm krijgt.
Als kind speelde ik met taal, ideeën, gedachten, net als met bomen, hutten en verhalen. Ik schreef mijn eerste verhaal over een ontvoerd paard, Blanca. Ik stuiterde van nieuwe originele ideeën die zomaar door me heen bubbelden of ervaringen die ik achteraf in woorden in boeken vond. Mijn hele lijf en wezen waren betrokken en de tijd werd vaak opgeheven tijdens dit ‘doen’, bezig zijn. #beinthedoing
Het is als een puzzelspel, zo het leven ervaren, een veelheid aan uitgangspunten en perspectieven passen precies in elkaar. Een complexiteit in pure eenvoud, die me doet bruisen van creativiteit diep vanuit mijn bekken en relateren. Altijd steeds weer in relatie, in ontmoeting met alles en iedereen, altijd nieuw, want steeds weer ‘nu’.
Dat leven mondde via modderige stromen en glimmende glinsteringen, uit in voorleven. Steeds weer nu ontdekken, doen, vormkrijgen en weer laten. Het leven door me heen de wereld in laten stromen. Net als door jou. In relatie.
Deel 1 van het schrijvend ontdekken hoe ik ga afstuderen als vakspecialist Playfullness
Het is zo’n vier jaar geleden. Ik herkende het in een seconde in hoe hij bewoog: een man die vanzelfsprekend ruimte inneemt. En ik merkte een ontdekkingskriebel in me op.
Op zo’n twee meter voor me staan stoelen zo dicht op elkaar dat er met moeite een persoon langs kan, niet twee tegelijk. De man aan de andere kant van dit obstakel loopt breed, trefzeker, lijkt gewend zijn zin te krijgen.
Vaak vond ik zo’n situatie niet belangrijk en gaf ik de ander voorrang, waarom niet? Soms had ik er last van. Voelde ik me geïrriteerd.
Soms liep ik door net als mijn tegenligger. Maar dan had ik nog een tijd allerlei stressgevoelens in mijn lichaam en daarbij gedachten die er vooral op neerkwamen dat de ander toch teveel ruimte in nam en mijn gedrag rechtvaardig was.
Hoe meer ik leerde over schaamte, hoe nieuwsgierig ik ook naar dit soort situaties werd. Want dat ‘stressgevoel’ kon ik onderzoeken. Hoe en waar voelde ik het in mijn lijf? En was het niet doodgewoon schaamte die de zelfverdedigende gedachten nodig maakte?
Schaamte is overal. Het is verstopt onder vele laagjes in mens en samenleving. Schaamte vernauwt, verkleint, roept onbewust afweermechanismen wakker zoals agressie, vinger wijzen, anderen kleineren, of zelfdestructief gedrag. En dat op heel subtiele manieren.
Schaamte in ongezonde zin beperkt ons. Door er bewust van te worden en we op een veilige manier mee te spelen, brengt het ons juist innerlijke vrijheid.
Schaamte is in essentie namelijk een gezonde sociale emotie die bijdraagt aan het leven in een samenleving. Schaamte kun je zien als signaal. Een behoefte aan ruimte in verbinding.
Terug naar de zelfzekere man en mij en de vernauwing tussen ons in. Ik voelde mijn handen gaan trillen, maar met een speels lachje in mijn hart. Ja, ik ga doorlopen om te oefenen. Zonder geïrriteerde gevoelens, met een beetje spanning en nieuwsgierigheid wat er precies zou gebeuren.
Hij liep net zo stevig door als verwacht, net als ik. Onze schouders beukten tegen elkaar. Hij keek even verrast. Ik glimlachte. We vervolgden onze weg. Ik trilde nog even door terwijl mijn hartslag weer vertraagde. Dat was het. Geen druk hoofd, geen woedende reactie en wel een gevoel van vrijheid. Want ik had bewust kunnen kiezen in het moment.
In de Efteling zaterdag regende het aan een stuk door! Iedereen liep met poncho’s, paraplus en doorweekte kleding. En het was druuukkk 😳
Ik loop dan gefascineerd rond, want dan ineens laat niemand zich door de regen tegenhouden. Gillen we net zo hard vrolijk in achtbanen, staan we ellenlang in wachtrijen om te gaan met verveling en ontstaan nieuwe spelletjes en gesprekken, laten we onze lieve lijven doodsangst doorstaan en lachen we erom.
Die opties hebben we dus in ons. Ook op werkdagen, ook als het leven andere vormen van stress brengt. Het gaat om keuzevrijheid, innerlijk bewegen en je niet tegen laten houden te genieten.
Natuurlijk heeft de regen en kou effect. Ons zenuwstelsel staat dan meestal wat sneller op standje onveilig. De vier meiden die we bij ons hadden wilden meestal niet alleen de rijen en attracties in (wat op zonnige dagen als vanzelf wel gebeurd). Dus gaan we samen.
En een momentje droog zitten in een horeca plek helpt de rust, warmte weer te laten terugkeren, waarna de energie helemaal weer bruist en de rest van de attracties en wachtrijen voorbij vliegen en het ineens 20u in de avond is tot grote verbazing.
Ook in het dagelijkse kunnen we meebewegen met wat er is én aanpassen wat nodig is voor de staat van je (zenuw) gestel.
De stilte riep me luid deze afgelopen tijd. In isolatie op een Franse Berg. Zijn met wat is. Zonder te willen redden (mezelf of anderen) of meteen in de actie te gaan terug naar functioneren.
Ik ben. Zonder bezwering van de onrust, of dat nou gaat via oproepen tot lock down, complotinzichten of positieve energie het universum in sturen. Ik zag bijzondere online initiatieven, toch wilde mijn lijf, mijn ziel, niet mee.
Re-ti-rare – terugtrekken naar binnen, naar de essentie, de zingeving, daar was de flow.
Waar wil ik zijn? Hoe wil ik zijn? Met wie wil ik zijn? Hoe draag ik bij aan het grote geheel?
We vertrokken de eerste dag tegen de stroom in. Scholen dicht, alle lessen vervielen en dus ook al onze inkomsten. Naar de (waarschijnlijke) lockdown in Frankrijk, naar een uitgestorven bergdorp vol schone lucht, sneeuw, zon en liefde met familie.
Om te diep te verbinden met de aarde en het niet-weten. Ik luister naar de berg in volledige isolatie.
Week 1 ging voorbij zonder dat ik iets poste op mijn tijdlijn, zonder dat ik inging op de vele mails met gratis online aanbod, zonder Netflix en met slechts een enkel whatsapp contact.
De kinderen startten vanuit de sneeuw met thuis-scholing. Ze werkten waar ze wilden en speelden waar nodig. Veel dus.
Als ik mijn iPad pakte omdat van alle kanten ideeën aangereikt waren om online toch aan inkomen te komen, legde ik hem binnen minuten weer weg. Niet uit de angst om zichtbaar te zijn, niet omdat ik me lamlendig voel of niet betrokken ben. Maar omdat mijn lichaam me de weg wees.
Wees stil. Ben hier.
Laat de digitale wereld. Luister naar de vogels, de beek die zich vult met smeltwater en de innerlijke roering. Voel de zon, de kou op deze hoogte en ruik de aarde. En dat deed ik.
Ik zong dagelijks om 8 uur s morgens in mijn eentje naar de berg een mantra. Omdat de plek in de zon me trok en ik er vanzelf heen liep. En elke dag bij dezelfde regel kwamen er tranen in mijn ogen en diep ontspanning, Het gaat over gedragen worden. Het grotere geheel, waar de berg met zijn grillige vorm symbool voor staat: het weet, wat ik niet weet. De berg laadt me op en daagt me uit.
Deze week was mijn richting voor onze kinderen, mijzelf, ons nieuwe gezin van 9 en de rest van de wereld: verbinding onder de oppervlakte, veilig gedragen voelen, emoties laten stromen, rouw erkennen, voeding voor lichaam en ziel ontvangen en volop genieten.
‘Hoe draag ik daarmee bij aan het grote geheel?’, vroeg ik, omdat de woorden nog ontbraken bij mijn diepere weten. Een mooi mens antwoordde me: ‘Hoe meer we ons verankeren, hoe meer we bedding creëren met zn allen, van rust, liefde. Dus ja, zo draag je juist bij aan het grotere geheel’. Een andere vriendin appte me: ‘mooi hoe jullie een andere manier van kijken voorleven’. En dat steunde me de ruimte te nemen om in de stilte te zijn en te wachten, te laten ontstaan als het tijd is.
We deden ook veel wel.
We aten twee keer per dag gezond met groenten en namen nodige supplementen. We klommen dagelijks de berg op, buiten adem, en speelden met sleetjes.
We hielpen elkaar door te zitten met verwarring en voorbijkomende angsten. We bespraken nieuws en deelden wat dat met ons hoofd en energie deed, zetten het uit en weer aan en weer uit. We voelden angst toen Tim koorts kreeg en zich beroerd voelde, net als mijn zus en later Jana en Isha, maar ook nabijheid en vertrouwen.
We hielpen de kinderen met schoolwerk en leerden daar zelf van. We lieten kinderen uithuilen en uitrazen in onze veilige armen en aandacht.
We starten elke dag op in verbinding met beide gezinnen, via yoga, gekke spelletjes en een eigenwijsje voor de dag en lieten oma in Nederland via beeldbellen meedoen. We schreven enkele oprechte mails en wensen aan geliefden overal ter wereld. Tim en ik lagen dagelijks tegen elkaar aan, liefde die overvloedig doorstroomt.
We vierden een hele dag de lente met taart, muziek, buitenspelen en zaadjes planten. We vonden de eerste paarse bloempjes naast de paden waar de sneeuw net weg is. We zien de lucht steeds blauwer worden. Ik las met tranen in mijn ogen ‘en de lente wist het niet’ voor aan zus en lief.
We dansten een avond uitbundig met elkaar op ‘Leef alsof het je laatste dag is!’.
Ik ging op alle perspectieven staan rond dit virus en de ontregeling van de samenleving. Ik doorvoelde ze zover dat kan. Het gaat er niet om wat waar is. Het zijn allemaal delen van de werkelijkheid. Angst is geen tegengestelde van liefde, het is er deel van.
Lief en ik liepen met woorden, gevoelens en voorbeelden om de kern heen, de kern waar deze wereldwijde situatie een gevolg of uiting van is. ‘Een lek in het zwijgen’ noemen wij dat, naar een dichtregel die we in poëziedorp Watou leerden kennen.
Het onzegbare, te groot voor ons cognitieve brein, maar van essentiële waarde om aandacht aan te geven en er dus samen om heen te blijven lopen.
Ik ben vrij om te kiezen waar ik me mee wil verbinden. Jij ook.
En vandaag voelde ik hoe de energie veranderde. Er wil meer in actie door me heen, ook wat online, ook met bijdragen wat ik vanaf mijn unieke plek bij te dragen heb. Ik ben nieuwsgierig naar hoe.
Vandaag was de eerste dag hier dat de zon niet scheen en ‘mijn ‘ (the one I talk to) berg in de wolken hing. En ik ging na onze yogastart, schooljuf-rol en ontbijt alleen de berg op, hijgend door de sneeuw, hoorde de bomen kraken, vond de eerste lentebloemen, zakte tot mijn knieën in de sneeuw (weet je hoe zwaar het dan is om zelfs maar 20 meter te lopen?!) en rolde zijwaarts de berg af. Gewoon om levenslust ultiem te ervaren. Zodat ik daarvan vol gevoed weer door kan geven, naast zingeving (incl rouw, emoties, betekenis geven) en modderige spiritualiteit.
De eerste cliënt mailde me zojuist voor een online afspraak. Flow. Synchroniciteit.
Ik ben dankbaar. Dat we onze buik-keuzes volgen. Ondanks twijfel toch de vertraging en de afstemming volgen. Tegen de stroom in lijkt het soms, maar het is misschien eerder surfen op de onderstroom.
“Nou meiden, meer jungle kunnen we jullie niet geven”. Ik kijk om me heen en kan alleen maar stil zijn. We zijn na drie uur klauteren, soppen en vallen, zonder een enkel bestaand pad te hebben gezien, aangekomen bij de waterval waarmee een zijrivier van de Rio Napo begint. Midden in het regenwoud, totaal verlaten van de bewoonde wereld.
Met een vriendin ben ik als twintigjarige naar Equador gereisd om een vriend op te zoeken. Vriend B, met wie hij daar is, beklinkt ons moment ergens tussen Tena en Mishualli met bovenstaande woorden. Alle vier worden we in stilte overspoeld door geluk. Ik neem een duik in het water en laat de tocht hierheen nog eens door me heen gaan.
Angsten, aanvaringen en acceptatie
Het was soms pittig, hijgend beklommen we rots na rots door de dichte begroeiing en soms trokken de jongens ons omhoog. Op een moment viel mijn vriendin verkeerd en haalde haar hand flink open. We waren niet op pad gegaan met een EHBO kistje en dit moest wel verbonden worden. Met een afgescheurd T-shirt is een drukverbandje aangelegd. En ze besloot toch door te gaan.
Ergens onderweg leun ik tegen een rots om verder te komen en schreeuw het uit. Mijn spinnenfobie wordt ultiem beproefd: er loopt een reusachtige spin over mijn hand, groter dan mijn hand zelf. Ik sta in shock na te trillen en besluit dat deze angst nu geen ruimte heeft. We moeten hoe dan ook terug naar de bewoonde wereld, die inmiddels 2 uur lopen ver is. We gaan verder. (Die nacht zal ik continu vreselijke nachtmerries hebben over spinnen die mijn leven overnemen. Achteraf een keerpunt, mijn fobie reduceerde de jaren erna tot ongemak rond spinnen.)
Het water slingert me onderuit, ik ga kopje onder en voel de natuurkracht volledig
Een stuk verder moeten we de rivier oversteken, vanwege onmogelijk door te komen begroeiing aan onze kant. Zorgvuldig is een plek in de rivier gezocht, smal genoeg om een touw te spannen. Een van de heren worstelt zich door de hevige stroom heen met één kant van het touw. Dan ga ik en ik voel me onoverwinnelijk. Spanning en blijdschap stromen door me heen en ik loop niet volgens opdracht stroomopwaarts langs het touw, maar aan de andere kant. Ik laat het touw zelfs even los om de kracht van het water volledig te ervaren.
Dan gaat het mis. Het water slingert me onderuit, ik ga kopje onder en voel de natuurkracht volledig. Vriend B aan de overkant gooit me een touw toe, terwijl ik met de stroom mee genomen word. Wonderbaarlijk genoeg weet ik dat met één hand uit de lucht te grissen, als mijn hoofd een moment boven water komt. Hij trekt me tegen de rots aan, waar ik met zijn hulp, trillende benen en moeite tegenop klim. Ik lach stralend van adrenaline ‘dat was een ervaring!’ en krijg een klap in mijn gezicht en een donderpreek. Of ik wel besef hoe dichtbij verdrinken het was en dat hij dan zijn leven had moeten wagen door me achterna te springen. Vriendelijk verzoek om de situatie serieus te nemen.
De angst voor afwijzing kan het niet op tegen de angst voor de hoogte, de val
En nu zwemmen we vreedzaam onder de waterval en klim ik voorzichtig achter vriend A aan omhoog tot halverwege de waterval. Doel is om er van af te springen, terug klimmen is te gevaarlijk. En dan blokkeer ik.
Ik durf met geen mogelijkheid. Hoe ze ook op me inpraten – en ik op mezelf- en wat ze ook voordoen aan sprongen, ik lijk verstijfd. De tijd verstrijkt en ik met mijn onoverwinnelijkheid voel me behoorlijk stom. Maar de angst voor afwijzing kan het niet op tegen de angst voor de hoogte, de val, of wat het ook is. Vriend A komt naast me zitten. Praat rustig, maakt grappen. Hoelang we daar zitten weet ik niet, maar samen komen we zover dat ik spring. Mijn gezicht vertrokken van angst en dan de bevrijding van het water, de opluchting en overwinning. Ik kom boven.
Van waterval naar wijsheid
Regenwouden, oceanen, of woestijnen en oude beschavingen als de Maya, Australische Aboriginals, of Kelten, hebben me vele keren geopend. Van alle reizen door de jaren heen raakten vooral die ontmoetingen aan een kracht in mezelf.
Enkele jaren terug deed ik vanuit deze verwondering een basiscursus Sjamanisme. We mogen daar een Axis Mundi (Latijn voor ‘wereldas’) vinden in onze herinneringen. Dit oeroude begrip geeft een verbindingslijn aan tussen het zichtbare en het onzichtbare, tussen het aardse en andere sferen. Via een geleide meditatie en de klanken van de trom, sta ik twintig jaar later ineens weer in de jungle van Equador, bij die waterval. Bijna net zo echt als toen.
Nu erover schrijvend, kan ik geen beter pad van verbinding bedenken dan dat. Daar vielen krachtinspanning, avontuur en overgave samen. Daar werd afzondering van de maatschappij gecombineerd met een wonderlijke nabijheid van mijzelf, rauwe prachtige natuur en vrienden. Daar werden grote angsten verbonden met moed en liefde en er was begrenzing. Ze reisden alle mee, op een manier waar ik toen aan toe was. Daar was ik deel van de wilde natuur. Daar heersten natuurwetten. Daar hing energie van het woud, die ons alle vier oversteeg.
Ik ben blij dat de herinnering levend werd en een levenslange hulpbron mag zijn. Die plek is toegerust me te verbinden met de wijsheid in en om me heen. Ik ga er regelmatig heen en reis door al dat moois in me.
Wat is jouw innerlijke plek waar zoveel samenkomt dat deze bijdraagt aan je evenwicht?
In de afgelopen drie maanden zijn we gaan houden van India, van de gebruiken in ‘onze’ staat Maharasthra. Van de vrouwen in Sari met gewicht op hun hoofd, het ongeregelde verkeer, het onverwachte, de overgave die nodig is, de natuur, de met hart en ziel gevierde festivals, de mensen die de liefde voor yoga, ayurveda en de locale keuken aan ons voorleven. Zelfs van de ‘inefficiëntie’ (in mijn referentiekader) die India kenmerkt.
Diwalifestival
Maar tijdens het Diwalifestival in oktober, vrij van opleiding en school in India, gingen we ‘op vakantie in eigen land’ en reizen we af naar zuidelijkere oorden in India: GOA. Het noorden van Goa van zoek je veelal op voor de parties, een uur tot anderhalf naar het zuiden tref je de gemoedelijke relaxte sferen aan. Het is een paradijselijke gezinsbestemming door onder meer de palmbomen. In tegenstelling tot de rest van India, is het hier geaccepteerd dat je als vrouw in bikini/badpak gaat zwemmen en spaghettibandjes en korte rok/broek draagt. Voor de Nederlander die van reizen uit: doe eens gek in de kerstvakantie, meivakantie (of nog gekker een week in de herfstvakantie) vluchten vanaf Brussel zijn regelmatig in de aanbieding. Let wel op de moessontijd van jul/aug tot begin oktober.
Maar misschien ben je als gezin, net als wij, wel langer in Azie of zelfs India, ook dan is Goa een vakantieplek bij uitstek.
Om je op weg te helpen: 7 try-these-as-a-family-in-Goa tips!
Namiddag op het strand van Palolem. Het strand van Palolem aan het einde van de middag: prachtig door de ligging tussen twee uitstekende rotspartijen, de palmbomen die nog te zien zijn aan de waterlijn en de onbeschrijfelijk mooie zonsondergang. Deze ervaring was de eerste van onze vakantie. De paradijselijke toon was meteen gezet. Vergeet niet wat silhouet foto’s met je kids te maken!
Royal Garden Estate als uitvalsbasis. Boek in Palolem een kamer met zwembadzicht bij Royal Garden Estate (via booking.com te vinden). Het is ietsje van de kust af, op een rustige plek met een prachtige groene tuin met bloemen en een zwembad. Onze kinderen doken er elke ochtend voor het ontbijt in en liefst ‘smiddags ook nog even als we thuis waren. Satay, de host, was een fantastisch snelle vriendelijke regelaar. HIj pikte ons op toen de taxichaffeur de locatie niet snel kon vinden en was er binnen 10 minuten als we iets nodig hadden. Het appartement is ruim, de bedden prima en de keuken van alles voorzien. Er is voor de lunch een restaurant aanwezig, maar wij kozen voor eten buiten de deur.
Agonda voor strand en eten. Bezoek het strand en een van de overheerlijke strandtentjes in Agonda. Hier hangt een wat Europesere sfeer dan in Palolem, met toen wij er waren, veel Engelsen. Het strand is breed en zacht en er is heerlijke verse vis te eten. Maar ook voor vegetariers, zoals onze dochter (en wij doen vrijwel altijd mee) is er volop keuze. Dat geldt overigens in heel India. Vergeet onderweg niet wat te eten, chai te drinken of een ijsje te halen bij het verrassende restaurantje onderweg van Agonda naar Palolem. Je kan er boven zitten met uitzicht over de (net na de moesson) intens groene natuur en heuvels. Het is zo’n plekje waar ik gelukkig van wordt. Knus, hangende kralen met hartje ipv ramen tegen de muggen, hangende vruchten aan de boom er vlak naast en geen gebouw binnen het gezichtsveld. We kinderen werden hier geinspireerd om na te denken hoe hun ideale plek er uit ziet en hoe we die in Nederland zouden kunnen maken. Het is ook nog eens heel goedkoop.
Galgibag en Tapona voor verlaten natuurschoon. In het zuidelijke stukje Goa is de natuur prachtig en vind je steeds meer rust. Tapona is een piepklein vissershaventje en in Galgibag zijn de stranden verlaten in oktober/november en zelfs in het hoogseizoen is het er rustig. Als je hier in het juiste jaargetijde komt, kun je de kleine schildpadden uit hun eieren zien komen. Het strand is door de regering beschermd als broedgebied voor schildpadden. Wij vonden een familierestaurantje met 2-3 tafels, een hangmat en verse krab, vis en heerlijke groenten en zelfs friet voor de kinderen, met uitzicht op het strand. De rit naar deze plek toe is fantastisch door de natuur en het op zichzelf al waard!
Reggae food in Palolem. Hét restaurant dat we dagelijks bezochten voor lunch of diner: Upside Chill Out. We probeerden alternatieven, maar kwamen toch steeds hier terug. Ook dit is een boven-plekje. Het biedt uitzicht op de winkelstraat van Palolem. Aan de straatkant zijn twee lounge plekken ingericht, waar onze kinderen naar toe renden om overheerlijke Indiase gerechten: Momos en Biriyani of een (vegi-)burger en de lekkerste ijscoupe ever, Hello to the Queen, te bestellen. Reggae muziekje op de achtergrond en lekker nagloeien van de goan sun. Ook zijn de prijsjes fijn hier. Je moet alleen niet schrikken als er een backpacker een blowtje komt doen. Onze kinderen keken nieuwsgierig vanaf onze loungeplek toe en wij konden er een luchtig pedagogisch moment van maken.
Workshop Macramee. We vonden een fantastische winkel in de winkelstraat van Palolem. Iets minder goedkoop als de rest, maar betaalbaar en met andere kleding dan al hetzelfde in de straat. Prachtig mooie en kwalitatief goede kledingstukken uit Rajasthan. En dan werkt daar Himanshu, die een natuurtalent in macramee is. Hij leerde het van zijn vader, die het van zijn grootvader leerde. Hij geeft workshops, ook aan kinderen, met engelengeduld, gewoon op de grond in de shop. Hij hoopt einde van dit jaar een eigen shop te hebben. Onze dochter van 8 maakte een paar geweldige dromenvanger oorbellen. Onze jongste van 5 was eigenlijk net te jong. Himanschu bleef haar betrekken en helpen, tot ook haar armbandje af was. Ze zijn ruim een halve dag bezig geweest voor €7 per persoon. Mijn echtgeliefde en ik zaten afwisselend bij hen, terwijl de ander ging shoppen, iets eten scoorde of op het strand liep. Aanrader!
Huur een scooter. Ok, het is misschien even omschakelen als Nederlander gewend aan allerlei verkeersregels, maar als je durft is een scooter dé Top Tip! Voor zo’n 3-4 euro per dag, heb je de vrijheid om door Goa te rijden en je favoriete plekjes per ongeluk te vinden. Sowieso is het een heerlijke ervaring, op de tweewieler, door de mooie natuur met vele palmbomen en de warme wind om je lijf. Een echte Indiase ervaring door als gezin van vier op zo op pad te gaan. En onze kinderen genieten net zo hard van het vrije gevoel als wij. En vergeet niet zelf nieuwe magische plekken te vinden. Enjoy this place met de zwoele avonden en heerlijke ontspannen sfeer.
Monike woont met haar man en twee dochters in India en deelt regelmatig haar ervaringen. In dit blog vertelt ze hoe haar 5-jarige dochter is gebeten door een hond, en wat voor emoties en zorgen dit bij iedereen losmaakt.
Vorige week zette de ziekenhuisarts een vijfde en laatste injectie in de bil van onze jongste. Het was in de weken ervoor een periode van extra bezorgdheid en allerlei andere emoties staken hun hoofd om de hoeken van ons veilige huis.
Gebeten door een hond
“En het is nog wel mijn vrieieiendjeeee”, snikt mijn dochter, terwijl ze zich in papa’s armen stort. Haar lijfje schokt van het huilen.
Ze is net twee keer in haar gezicht gehapt door een hond op de campus. Ze zat op haar hurken rustig bij de hond en aaide hem zacht. Ineens horen we een geluid en rent ze naar ons toe. De hond beet niet door, maar gaf met twee happen (op de neus net onder haar oog en op haar voorhoofd) krassen en een bultje. De schrik, maar vooral dat haar vríendje dit deed, maakt haar overstuur. Dat blijft ze herhalen.
Vrienden die iets meemaken
Hondsdolheid
Wij schrikken ook. India is land nr 1 qua hondsdolheid en verantwoordelijk voor 35% van de doden door die ziekte wereldwijd. En het wordt ook via slijmvliezen (zoals in een oog) overgedragen. De dokter is binnen 5 minuten ter plaatse en verwijst ons door naar het ziekenhuis. Een uur later krijgt ze de eerste injectie (dag 0 van de blootstelling) in haar bil en nog een uur later staat ze weer oog in oog met de hond.
Ons meisje is voorzichtig, maar overtuigd dat ze zo zachtjes gebeten is, omdat ‘de hond ook weet dat hij haar vriendje is’. De hond loopt recht op haar af om contact te maken. ‘Hij kwam sorry zeggen, mama’. Tja, vrienden maken wel eens wat mee met elkaar.
Emoties in het lijf voorrang op het verstand Mijn huilen komt later, als ik lees over de symptomen van rabies en de realiteit inkickt van de 100% dodelijkheid en ongeneselijk als er symptomen verschijnen. Ik blijf bij mijn angst en verdriet. Er komen gedachten voorbij als ‘maak je niet druk, het valt vast mee’ of ‘we waren er snel bij’. Toch laat ik die voorbijgaan en voel gewoon volop de emotie. In mijn keel, buik en gezicht slaan de golven omhoog van verdriet ‘als ze er niet meer zou zijn’. Ik huil vanuit de diepte de verkramping van mijn maag (angst?) eruit. En praat erover met lief.
Daarna voel ik nog meer hoe bijzonder ze is voor me, onze dochter, zo magisch en vol leven. En dat ik haar nog oneindig lang wil meemaken. Ik voel de warmte in mijn borst. En wat ik haar van ons als ouders en het leven gun. Mooie voornemens die morgen als ze wakker wordt, meteen concreet kunnen worden in meer geduld bij een van haar energieke (maar soms pijnlijke) uitbarstingen bijvoorbeeld.
Ok, nu mag mijn ratio. Die schat de kans klein in, dat ze besmet is en vertrouwt, just in case, dat de injecties zullen beschermen.
Rebellie en verdriet als geneesmiddel Op dag 3 volgt de tweede injectie en onze dappere vijfjarige ademt rustig met gesloten ogen naar haar bil. Ze vraagt de dokter wel nog even niet in haar bot te spuiten. De arts lacht en belooft het.
Rebellie vol overgave
Injectie drie en vier gaat ze huilend in. De dokter krijgt niet eens een hallo. De spanning van het ziekenhuis, het wachten, de spuit en natuurlijk dat dit allemaal nog hoort bij die beet van haar vriendje, krijgt ze niet meer weg geademd. Het moet eruit gehuild. Niet een keer, maar vaker. Er moet opstandig gedaan door onze kleine rebel. Ze moet springen, in de lucht schoppen en hard gillen. Ze doet het met overgave.
De laatste injectie, na 3 weken, gaat ze weer kalm en rustig in
In het ziekenhuis
Ze lacht weer met de dokter en blijft nog even hangen bij de (geen Engels sprekende) verpleging. Buiten eten we verse ananas. Onze emoties niet weg redeneren, helpt om het leven te leven. Zeker in India, waar het leven de dood veel meer zichtbaar meedraagt. De gevoelens gaan door ons heen en door er, naast woorden aan te geven, zo fysiek mogelijk bij te blijven -waar en wat voel ik in mijn lijf?- ervaren we dat ze vanzelf uit ons systeem verdwijnen.
Omdat fysiek zo lastig is op papier, deel ik als afronding wat woorden van dichter Kopland. Dit gedicht dwarrelt al drie weken door mijn hoofd en stond tevens op het geboortekaartje van ons krachtkind:
Je ziet hoe het gebeurt het is klaarlichte dag – en het gebeurt voor je ogen zie je hoe het kleine lichaam van een meisje levend afdaalt in de aarde.
Het is heel licht, het is van dat hevige verzadigde zomer-licht waarin je weer even ziet: ja dit dit was het landschap hemel, aarde, riviertje, boompjes, gras.
Lichaam, denk ik, als het lichaampje bent van haar waar heb je haar gevonden waar breng je haar heen waar laat je haar gaan
en hoe moet het zijn zonder jou, hoe lang, hoe diep, hoe alleen.
Uit: Rutger Kopland – Over het verlangen naar een sigaret
Gepubliceerd op MAMASCHRIJFT 14 november 2017 Lang leve de vrijheid! Monike en haar gezin die in India wonen hebben een scooter. En geheel Indian Style, rijden ze daar gewoon met z’n vieren op én krijgt de scooter een ritueel.
Ja, we hebben een scooter dus. Maar die scooter was er niet zomaar. Drie maanden lang hebben we pogingen gedaan om er een op de kop te tikken. Er rijden nogal wat motorbikes en scooters hier, dus dat leek geen probleem. Dat denken we wel vaker, dat iets ‘even snel’ te regelen is. India heeft zijn eigen ondoorgrondelijke logica-wetten. En de scootie bleek een grote uitdaging.
We bleven proberen, want meer autonomie en goedkoper vervoer was gewenst. Vorige week was zo ver: mijn echtgeliefde reed onze nieuwe aanwinst voor. Einde zoektocht en verhaal. Niet hier in India.
Een ritueel moest er komen volgens Indiase vrienden Met een Har (bloemenslinger), kokosnoot en ‘sweets’. Dus we togen naar de markt, liepen kraampjes en shopjes af voor de benodigde symbolen, de meiden kozen met zorg mee. Oh, en de scooter moest gewassen worden. Ik mijmer intussen in de warme zon. In Nederland initieerde ik regelmatig een ritueel met de kinderen. Als ze naar een nieuwe klas gingen, rondom een belangrijk moment, bij ziekte/gezondheid, de dood van een vis, een magische schatkist voor dagelijks kleine ritueeltjes, of als iets na veel oefenen gelukt is. De kinderen genoten ervan, emoties kregen ruimte en de handelingen zorgden vaak voor spontane woorden en extra inkijkjes in de belevingswereld van de meiden.
De glimlach wijkt niet van mijn gezicht dus, dat ons een ritueel in de schoot geworpen wordt, hier in India bij deze mijlpaal (de aanhouder wint!)
Lokaal ritueel voor een nieuwe auto of scooter
Indiase gebruiken in witte handen
De volgende avond is het zover. Met vrienden en buurtgenoten die toestromen, staan we netjes gekleed bij de scooter die de bloemenkrans om krijgt. Een olielampje met de verschillende gekleurde specerijen op een zilveren blad wordt vooruit gehouden. De kruiden worden naar alle windrichtingen gegooid en met het vermiljoenrode Sindur wordt een Swastika op de voorkant van onze tweewieler getekend. Onze oudste dochter beweegt, volgens Indiaas gebruik, het olielampje rond voor de scooter. Dan slaat lief de kokosnoot kapot en het sap gaat over de banden. Tot slot delen we het lekkers uit aan alle aanwezigen en krijgen we van iedereen een felicitatiehand. Dit alles op aanwijzing van een vriend, een oudere man uit het dorp, en toeziend oog van de dorpelingen.
De voordelen van een ritueel Een westerling die ervan hoorde, zei ‘all that for a secondhand scooter?!’ Zo’n ritueel is vanuit Westers standpunt misschien overdreven.
Waarom ik een voorstander ben van goed gekozen rituelen, is om de kracht ervan. Het blijft hangen en geeft richting. Onder andere door symbolen die verwijzen naar waarden die je belangrijk vindt in je gezin. Ook bevestigt of versterkt het de verbinding met elkaar, door samen stil te staan of vooruit te kijken. Vooral geeft het volle aandacht, in dit geval aan de risico’s en het vrije gevoel. Aandacht verdiept een ervaring en helpt ons mensen beter te leren, mooie bijwerking toch? En als bonus creeert een ritueel warme herinneringen voor de kinderen, waar ze later graag aan terug denken.
We vieren vrijheid en veiligheid Bij dit ritueel waren ‘vrijheid en veiligheid’ mijn intenties. Dat paste ‘toevallig’ ook bij de symboliek en de betekenis volgens oude Indiase geschriften. Het olielampje staat voor licht dat beter zicht mogelijk maakt. Het kapotslaan van de kokosnoot staat voor ruimte voor ons ware zelf, voorbij de harde schil van ons ego. In het kader van veiligheid zijn beide wel zo prettig in het (gekke Indiase) verkeer.
Bloemenkrans toont nog het ritueel en brengt felicitaties
En ook is het gewoon een feestje! We vieren ons 3-maandse-doorzettingsvermogen en dat we elk willekeurig moment kunnen opstappen naar de winkel, of op ontdekkingstocht. De kleine ceremonie verankert daarbij onze dankbaarheid. Het is niet vanzelfsprekend dat je als mens kan aanschaffen wat je wenst, zeker niet in India.
On the road – freedom
De volgende ochtend stappen we alle vier bewuster op de scootie en we genieten van de wensen voor een veilige scootertijd, op een extra rustig tempo, van de wind in onze haren.
