Reisagent voor avontuurlijke levenskracht. Beweeg, adem, speel en deel je vrij

Tag: lifechange (pagina 1 van 2)

Dat ben je óók!

Dat ben je óók’, zei ze zachtjes.

Terwijl zij en haar man naar me bleven kijken, veel stilte toelatend. Ik zat huilend, snikkend, niet wetend waar het te zoeken op hun bank. 

Op de zachte verwelkomende bank zat ik daar toen midden in een rauw stekelig overweldigend rouwproces. Degene die mij alles liet zijn, in alle vormen, was zomaar dood gegaan, na veel te kort in het leven samen te hebben geleefd (dat kon ik nog niet alleen, alles zijn). 

Vulkanisch was het. Niet alleen de emoties en ontbering rond zijn dood, maar het hele overleven ervóór dat ik met vele reizen, ontmoetingen en avontuur had opgeleukt. De existentiële eenzaamheid raasde naar buiten. 

Deze mooie mensen wilden me laten voelen dat ik geliefd was en zeiden ‘voor hoeveel mensen ik iets beteken’. 

Uit mijn tenen stroomde de pijn: ‘ja dat weet ik. Ik voel mensen, kan er voor ze zijn in hun emoties, ik kan leuke diepe gesprekken initiëren die voeden, ik kan grappig en luchtig doen, ik kan mensen meeslepen op avontuur weg van geklaag, ik kan energie uitdelen als snoepjes. En ik kan reizen, mensen ontmoeten en oude culturen diep in me ervaren en daarover delen en inspireren. Maar dat ben ik allemaal niet. 

Dít ben ik. Hier, deze chaos, puinzooi, deze diepe afgrond, zwart, dát ben ik. En dat willen diezelfde mensen allemaal niet. Dus kan ik niet bestaan.’ 

En daar was de zin. 

‘Dat ben je óók’. 

Ik wilde er iets tegenin brengen, deed ik vast ook mij kennende, maar er was niets. 

Alles in me wist dat dit klopte, ook al was het niet de tijd toen om dat ruimte te geven.

Toen mocht de aandacht en ruimte op die zwarte chaos van rauwe rouw, het verdriet ‘nemen’ om het vrije leven later te kunnen nemen en laten stromen. En dat kreeg ik op die bank, vele, vele keren in hun nabijheid: ruimte voor rouw. 

Tegelijk legden ze er heel zacht een dikke gekleurde deken naast, zonder dat ik er iets mee hoefde in het moment. De deken die symboliseerde dat ik ook de reizende, grappige, diepdenkende, diepvoelende, empathische, verbindende, oudecultuur en natuurliefhebbende, irritante, inspirerende, ontmoetende, avontuurlijke ik was. 

Twintig jaar later hoor ik die woorden nog soms. Net nog. Als ik soms een zuigende diepte voel en de tranen stromen zomaar, dan komen oude existentiële en eenzame gedachten mee. 

Zo werkt dat in ons zenuwstelsel leerde ik later, gedachten plakken zich vast aan je staat van zijn. Je denkt dat je denkt, maar het zijn automatische vuringen van het brein, die dat doet omdat het al zo vaak samen is gegaan. 

Het leven leerde me in die twintig jaar ‘alles te zijn’. Ik ben me veilig gaan voelen in vormeloosheid en alle vormen via mijn lijf. Ik ervaar diep in de cellen dat zwart ook een kleur is in mijn wereld 🙂 net als wit en dat ik ze allemaal ben (en niet ben) als deel van het grote geheel. 

Als ik in zo’n soms-moment dat even niet meer weet, de tranen op mijn wangen voel, mijn handen ondersteuning laat geven aan mijn hoofd, en de on-gedachten zie opkomen, hoor ik plots, net voordat ik ze geloof: dat ben je óók.  

Ars Moriendi

Ars Vivendi

En ik 

En jij

#beinthedoing #balansinbeweging

Je analytisch talent en nieuwsgierigheid gebruiken voor leven vanuit je lijf

Verstillen, ontdekken, bewegen en spelen met het zenuwstelsel. We zijn bedraad voor verbinding en de staat van ons zenuwstelsel bepaalt onze ‘realiteit’. 

Ons neurologische systeem heeft in ons dagelijkse leven (vaak onbewust) veel invloed. Op onze keuzes, de ervaring van welzijn, onze “overleef”-mechanieken en hoe we de omgeving waarin we zijn gewaar worden en ervaren en dus op onze manier van relateren. Het is ook een manier om stress en veerkracht te zien vanuit ons lichaam en gemaakt voor ontdekken en flow! 

Dan is het dus aan ons om nieuwsgierig te zijn naar onze eigen bedrading en die van een ander! Wat voel je in welke staat? Welk verhaal lijk je te denken? Wat gebeurt er dan in interactie? 

Dit komt volop terug in module 2 van Belichaamd Leiderschap en nemen we mee als  basis voor de modules die volgen!

Nu we het toch over deze module hebben, laat ik meteen een voorbeeld geven van de extra smeuïgheid die twee trainers kunnen brengen (naast natuurlijk eigen expertise en extra ogen en handen om ieder in de groep aandacht te geven).

Dus: wat maakt het zo tof om trainingen samen te geven? 

Het brengt afwisseling voor zowel de deelnemers als mijzelf, schakelen tussen praten, luisteren en bewegen en ik kan tussendoor even ‘uit’ en het ritme van rust in mijn systeem ruimte geven. Meteen dus een manier om mijn eigen zenuwgestel de ruimte te geven om vanzelf terug te komen naar ontspannen betrokkenheid.

En vooral brengt het samen doen extra kansen mee waarin we voorleven. 

Dat vraagt natuurlijk een interactie die veilig voelt en een waarin we beiden steeds onze vorm durven te vinden in het moment. 

Gelukkig is dat meestal zo 😉 Met veel experimenteren, aangaan en openen, is zelfs het (milde) onveilige in mijn systeem veilig voor me als we voor een groep staan. 

Het geeft deelnemers een lach als we het oneens zijn, of we bij elkaar op knopjes drukken 😉 

Afgelopen opleiding, tijdens de module over het zenuwstelsel, werd ik blij toen na een paar uur lijfelijk experimenteren ik de theorie stond uit te leggen en Tim me maande tot opschieten 😎 

Een deelnemer vroeg vrij wat dat met mijn zenuwstelsel deed, in welke staat of mix daarvan het nu was. 

Yes, daar hou ik dus van!! 

Zichtbaar luchtig kwetsbaar voor elkaar, deel van de groep.

Op zo’n manier komt leren via ontdekking in het nu, zijn we gelijkwaardig en stroomt het huidige moment vanzelf door ons heen, vormen we ons aan elkaar, steeds en steeds weer ‘nu’.

Lijkt het je nu ook giga interessant om je zenuwstelsel en lijf in te duiken om meer vanuit je lijf het leven de leiding te geven? 

De training Belichaamd Leiderschap geven we bij Mudita in drie maanden, startend in april of september. De training vraagt van jou een open nieuwsgierige houding naar jezelf als deel van alles in de wereld, een milde dosis lef en een vleugje exploratiedrang. En wij verwelkomen je van harte! 

(het is mogelijk met Stap-budget)

Monike Eigenwijs in Evenwicht | Tim Jana Yoga | Trainers bij Mudita Academie | We bieden de training ook incompany aan, op maat gemaakt voor het deelnemende team

Alle hoop moet dood

Welk thema zal ik de yogales geven? Vroeg ik aan de meiden tijdens het koken.  

Hoop, zei Jana,

Zeker in deze tijd

Alle hoop moet dood, zei een vriend 25 jaar geleden. Hij had iets heel heftigs meegemaakt en gemerkt dat als hij hoop hield dat het goed kwam of weer het oude, dat teveel pijn deed.

En toen ik ergens mee zat was zijn advies ook alle hoop moet dood. Ik begreep hem al te goed. 

Ook andere ontmoetingen en ervaringen leken in die richting te wijzen, zij het wat genuanceerder. Het ging daar niet over ‘moeten’ verliezen, maar over een gevolg als dat wel gebeurt.

Zo was er een bijzondere ontmoeting met een man uit zuid Amerika op het strand in Israel. We hadden diepe gesprekken en verbinding en toen verloor ik een dierbare ring in het zand. Zoeken leverde niets op. Toen we stopten en in rust weer verbonden met het gemis (ik) en elkaar, lag de ring ineens in het zicht. Just when you give up hope, you find what you are looking for. 

Deze herinneringen waren een begin van de beweging die ik maakte door ‘hoop’ op te nemen, door mijn geest en lichaam te laten struinen via mijn ervaringen, wereidsituaties, gangbare hoop-ideeën en wat het lijf ermee deed.

Hoop kun je hebben en weer verliezen.

Hoop is bv in tegenstelling tot vertrouwen dat gaat over het heden gedragen door het verleden, toekomstgericht. Toekomst, waar je weinig controle over hebt en die er nog niet is. 

Hoop wordt vaak verward met verwachting: het resultaat moet zijn wat we gewenst (gehoopt) hebben. Hoop wordt in deze lijn ook verward met optimisme (dat het goed afloopt, de zon gaat schijnen na regen). 

Hoop wordt ook vaak gebruikt als magische bezwering: ik hoop dat je snel beter wordt. (Of bij sommigen de magie van: alle hoop moet dood). 

Toch voelde ik in de suggestie van dochter een andere lading. Diep in mijn buik reageerde ook iets. Hoop in diepte en met openheid tegelijk. 

Hoop gaat niet over licht dat we verwachten aan het eind of begin van de tunnel (zoals genezen, of terug naar hoe een levenssituatie was en fijn was, of juist door naar iets nieuws wat wél fijn is) maar over in de tunnel zijn en blijven lopen. In beweging blijven, dóen, uitreiken naar het onbekende, vanuit het niet-weten en niet-zien. 

Dat is dubbel op anders dan de maatschappij ons voorhoudt met het maakbare leven, controle en zekerheid. En ineens komt een gedicht van Vaclav Havel op dat een toffe collega me ooit gaf en eindigt met:

Hope is not the conviction 

that something will turn out well 

but the certainty 

that something makes sense, 

regardless of how it turns out.

Hoop is handelen zelfs als je weet dat het resultaat niet is wat je wil, onhaalbaar is zelfs misschien. Hoop is dan toch handelen omdat je het belangrijk vindt. Je hele lichaam (niet alleen je gedachten) die richting op neigt. 

Aansluitend daarbij merkte ik in mijn lijf rondom hoop een uitreik-beweging op. Zowel uitreiken (actie) om hulp of steun te vragen, als uitreiken om steun te bieden, te geven waar de situatie dat vraagt. En dan weer terug komen naar de neutrale positie, mijn midden. Om te ontvangen en om te herstellen. En herhaal. En die herhaling kan in vele houdingen, vele soorten bewegen fysiek, emotioneel, mentaal en spiritueel. 

Met deze hoopvolheid ontving ik de deelnemers en nodigde ik hen uit hoop in hun lichaam te ontdekken. In het doen, de beweging, daarna de statische houding en dan de terugkeer uit de houding en tenslotte in het niet-doen. Hoop heeft vele lagen en kleuren en is voorbij een gevoel, verankerd in dóen.

Dat is misschien wel de hoop die doet leven.

Bulder als het bos

Een element dat normaal zonder aandacht is, krijgt tijdens deze trainingsdag een stem: voicemail.

Een van de spelers naast me vertelt een verhaal over een (eventueel onopgelost) probleem. Daarna mogen de andere spelers achter (of voor) een scherm een voicemail inspreken vanuit een element uit het verhaal, de ervaring vanuit dat perspectief delen of een advies.

Eerst zit ik te luisteren en te kijken als medespelers opstaan en een voicemail laten klinken. Ik neem op wat er gebeurt. Mijn lijf heeft wat tijd nodig en na enkele minuten in deze stille achterover modus, merk ik dat ik ineens met een impuls overeind (nou ja ineens, met mijn huidige rug gaat dat met de nodige aandacht en tijd) kom en achter het scherm ga staan, onzichtbaar voor de speler die het verhaal vertelde.

Vanachter het scherm hoor ik mezelf ineens (nu echt ineens) als het ‘Bos’ spreken tot de speler, die in zijn verhaal in het bos liep. Het voelt heerlijk die donkere bosstem, die uit mijn lijf komt, de woorden die achter elkaar komen. Vooraf had ik geen idee wat ik zou gaan zeggen, het ontstond van achter het scherm. En ook nu, als ik dit achteraf opschrijf heb ik geen idee meer wat er gezegd is door me. 

Wat ik wel weet: het was heerlijk, grappig, luchtig en mijn lichaam ging bubbelen van die luide diepbruine bulderstem die uit me kwam. 

Andere wegen naar verbinding Het voelt ook als een mooie verbinding met de speler die het verhaal deelde. Ik zie hem niet, hij ziet mij niet. Maar ik ervaar dat zijn verhaal, dat ik vooraf in detail te observeerde, me nabij is en deel is van wat er nu door me heen stroomt. Ook al is dat een totaal ander perspectief dan hij vertelde.

Als ik achter het scherm uitkom zie ik de lachende ogen van de verteller en voeling nog steeds mijn lichaam. Ja er is mooie verbinding. 

In het dagelijkse zeggen we vaak wat we denken wat de ander wil horen, bevestigen we de ander omdat we denken dat dat fijn is, of laten we juist onze criticus aan het woord om op te komen voor onze eigen mening. Er is dan vaak minder eigenheid, minder energie en aandacht in het (eigen!) lichaam en daarmee is er minder ik/jij om mee te verbinden. 

Ik als talig persoon en met de liefde voor woorspel, taalkunst en kenner van de impact die taal heeft op ons brein en leven, doe liever niets af aan taal, de uniekheid van de mens met de taalcentra en hoe we daar gezond gebruik van kunnen maken voor expressie en verbinding. Leve onze verbale communicatie! En ook in deze oefening laat de verbale communicatie weten dat ik aandachtig heb geluisterd, dat de andere speler gehoord is door me.

Én daarnaast is er meer. Als dat ‘meer’ ongezien is, kan het verbale juist afdoen aan verbinding, ons als mens in de weg zitten en beperken, ons als groep polariseren of (innerlijk) ongehoord en ongezien, of opgesloten laten voelen. 

We zijn zoveel meer als mens dan alleen verbaal (dus ook gedachten) te vatten valt.

In deze specifieke oefening, waarbij wij niet elkaars lichaamshouding zagen, elkaar niet geruststellend in de ogen konden kijken, is er nog steeds krachtige verbinding mogelijk, op een manier die we niet per se dagelijks ervaren of ontdekken.

We verbinden via de taal van verbeelding en dan via hoe ik uit mijn lichaam geluid laat komen, waar en hoe klanken ontstaan, de taal van intonatie, geluidstrilling, de prosodie van mijn stem. Dit brengt me meer nog bij mijn lichaam en bij het leven hier en nu. In verbinding met mij.

En al die onderdelen geven ruime informatie aan het zenuwstelsel van de ander, mijn speelmaatje in dit geval. Niet afgeleid door blikken of ‘kloppende’ perspectieven. Direct vanuit de klank, de trilling die geluid is, de beweging, energie en variatie van het geluid. In verbinding met de ander.

Op ontdekkingsreis met mijn stem

Sinds ergens 2014 herpakte ik bewuster de reis op ontdekking met mijn stem, In eerste instantie via yoga: pranayama en mantra. Ik leerde de klanken in mijn lichaam voelen en over de kracht ervan op gezondheid, energie en bewustzijn.

Emotie en schaamte kwamen ook kijken op deze reis. Het weerhield me die eerste jaren zelfs yogische stemklankoefeningen te doen als Tim thuis was. En na bloedzweetlefspieren durf, weigerde ik om klanken te maken in de tuin (want de buren..). In India kwam daarin grotere verandering. Yoga en klank zijn verbonden. En Indiase mensen zingen en klinken meer dan wij in Nederland, Ik voelde hoe ik genoot, geraakt werd en onvoorspelbare verbinding kon ontstaan.

Ik ontdekte in de jaren daarvoor al dat ik niet de enige was en bij veel mensen hun eigen stem schaamte aanraakt als ze hem anders gebruiken dan verbaal inhoudelijk.

En na terugkomst in Nederland gingen we moeiteloos doorgeven, of eigenlijk door laten vloeien wat wij ontvangen hadden. Ook brachten we klank maken en je stem laten horen, letterlijk, in onze lessen, retraites en schoolyoga (waar bij leerkrachten vaak meer terughoudendheid daarin was dan bij de kinderen..).

De eerste keer dat ik in een meditatief stil moment zou zingen trilde ik het uur vooraf als een rietje. Maar hey, dat stresssysteem doet het dus, ik ga iets nieuws doen dus logisch, en het wéten dat ik dit door te geven had was sterker. Kon geen stresssysteem tegen op.

De eerste keer dat ik met een groep klanken liet klinken in de prachtige akoestiek van de kapel van een voormalig klooster was spannend, maar natuurlijk. Het was absoluut en onomstotelijk dat ik daarin voorging en mensen in hun ongemak en schaamte ontmoette. Onze wezens trilden dan samen, in het lichte vrije klinkende en in de weerstand en het kleine.

In de verdieping kwamen natuurlijkerwijs mijn stemstem samen met een andere liefde van me: de oertalen, die ik ik sinds 2007 bestudeerde en voelde, maar nog niet via de klank van mijn stem ontdekte.

Het zijn de talen waar de betekenis van de woorden nog verbonden is met de klank die ze hebben. In het oud-Hebreeuws en Sanskriet bijvoorbeeld. En via deze betekenisvolleklanken ontdekte ik stemmen die uit me kwamen die nog nooit gehoord waren tijdens een 3 daagse onder de bezielende leiding van vocalartist Victoria Hannah

Het spelen met klank en stem kreeg via deze wegen ook in ons dagelijkse gezinslevennog meer ruimte, tot ontroering en grote irritatie van elkaar. Heerlijk 😉 en het breidde zich ongemerkt uit. Soms realiseerde ik me aan het eind van een week dat ik bij een kind, een buurvrouw in de deuropening, of collega zomaar klanken had staan produceren uit ontroering, pijn, blijheid of wat er dan ook wilde stromen, waarbij ik de verbijsterde ander energiek uitnodigde mee te doen en ze dat tot hun eigen schrik soms nog deden ook 😅

En hoe passend is het dan dat ook in de twee jaar opleiding bij Xandra van de The School of Play mijn stem mocht buitenspelen, zoals in bovenstaande oefening.

En kun jij je leren laven aan je eigen stem als je wil. Door het gewoon te doen, laat die klanken hun weg maar vinden zonder te bedenken. En als je deelneemt aan een van onze retraites, trainingen of lessen, zul je vast ook uitgenodigd worden daartoe. Laat je horen: laat je ziel expressie en vorm krijgen in klank. Wees eens de bulder van een bos 👻

Sneren en het zenuwstelsel

De oefening is een compliment of een sneer te geven aan iemand op een stoel. Deze persoon mag niet (zichtbaar) reageren. De persoon heeft als opdracht te incasseren: innerlijke reacties op te merken en met een neutraal gezicht te kijken. Ook naar het publiek dat zit te kijken naar de interactie.

Als ik zelf op de stoel mag plaatsnemen, kan ik rustig aanhoren wat er gezegd wordt, positief en negatief, mijn emotie en lijf blijven kalm, merk ik op. En mijn gezicht heeft met gemak een neutrale stand. Het heeft niet met mij te maken wat er om me heen gebeurt, terwijl ik hier zit. Ik laat de opmerkingen als vanzelf bij de sprekers.
(Dat is in het dagelijkse leven soms anders 😜 )

In het vervolg ben ik een van de ‘sprekers’. Ik volg eerst een beweging en positieve gedachte naar iemand, maar als ik opmerk dat mijn neiging herhaaldelijk is om complimenten te geven, of het bedacht om-en-om te doen, wacht ik. De stilte om die neiging én dat opmerken in mijn lichaam te laten uitdoven.

En ineens komt er een ‘wat ben jij een eikel!’, fel uit mijn mond. Terwijl ik ga zitten, voel ik mijn handen trillen, mijn hart sneller kloppen en een onrust door me heen gieren. Aha, zenuwstelsel vol aan. Ik blijf erbij zitten, het uitdoven vlot niet. En ik verwonder me weer eens over mijn systeem. En dat het niets te maken heeft met de reactie van de ander (die was er niet), of met het ondergaan (ik was nu de ‘dader’), niet met gedachten die ik hierover heb (er is geheel geen ruimte voor gedachten tussen het trillen door zelfs) en ook niet (alleen) met mijn spiegelneuronen die meeleven met het slachtoffer tegen wie ik uitviel.

Mijn systeem schrikt blijkbaar soms van felheid, van harde woorden, ook uit mijn eigen mond. Of misschien wel vooral.

En ik kan natuurlijk met alle macht willen dat het snel weer uitdooft (been there done that), maar daarmee bied ik feitelijk slechts weerstand aan mijn systeem, keur ik af wat het doet.

Dus ik zit erbij en kijk ernaar. En doordat het niet gevoed wordt door gedachten, uitleg of interpretatie én ik me veilig voel (dat was vele jaren oefenen) in mijn lijf, zelfs met deze stress-rush, en in de omgeving van de groep, is dat het. Niet méér.

Dit is het. Een biologisch systeem dat op hol gaat en tijd nodig heeft voor herstel. Ok. Check.

Wie weet hoe het verandert in de toekomst, maar dat is voor dan. Het experimenteren om hier snel uit te komen heeft een valkuil waar ik in dit moment uitbleef, zonder de waarde daarvan te ontkennen. Iets met kind en badwater.

Voor nu zit ik, met zachtheid, een ‘ja’ en nieuwsgierig open te kijken naar mij, en (als het lukt) een stukje te delen met een ander uit mijn ervaring in dit moment.

Ik ga mee in een lijfelijke beweging zodra ik die impuls voel.

— voor een client in traject tekende ik laatst de polyvagaal ladder: Mijn zenuwstelsel zat in de onderste trede en kwam – zonder tijdsdruk!- weer omhoog, via mobilisatie, naar veilige sociale betrokkenheid.

Meer hierover? Blogs over de Polyvagaal Theorie

#avontuur #kenjezelfenhelpdesamenleving #speel #doelloos #tochnietdoelloos #polyvagaal #theschoolofplay #eigenwijsinevenwicht

Opa is dood

‘Ja’. [Stilte]
‘Het is niet zo mooi wat met opa gebeurd is.’

Ik zit in de brugklas, kom net uit school en zit op de grond met de krant. Mijn vader heeft eettafelstoel waarop hij zit naar me toe gedraaid, wat ik ongewoon vind. Ik kijk afgeleid naar de bank waarachter ik zit. Mijn hart slaat meerdere keren over. Ik voel me koud en onbestemd. Opa is mijn soulmate bij wie ik me klein, groot en veilig voel. Wat moet ik vragen nu? Zo onverschillig als ik kan starend naar de krant, vraag ik: ‘wat is er met hem?’

Mijn vader schuift wat met zijn voeten. Ik kijk op.

‘Opa is dood’

De hel barst los in mijn hoofd. Dat het niet waar is, want ik ga hem morgen zien, dat ik er heen wil, dat hij dat niet kan maken: doodgaan.

Vooral weet ik nog hoe opgesloten ik me voelde dat ik niet naar het ziekenhuis mocht en kon. Mijn moeder was daar wel.

Mijn moeder zou 20 jaar later zeggen: jij hebt niet gehuild en nooit meer over opa gesproken.

Ik dacht aan hem, huilde soms in bed en stopte dan want het was zinloos, schreef er twee keer over in mijn dagboek en had jarenlang elke nacht nachtmerries over hem. Ik sprak inderdaad nooit over hem. Het bleek vele jaren vast te zitten in mijn lichaam.

Zowel mijn ouders als ik hadden geen idee hoe om te gaan met de onverwachte en hevige dood. Zij konden mij als puberkind niet begeleiden. Ze hadden hun handen vol aan zichzelf en daarbij werd, vermoed ik, hun onverwerkte rouw die ze erfden van ouders uit de oorlogstijd, ook aangeraakt.

Er was in die tijd geen sprake van begeleiding van kinderen hierin, er werden geen handvatten aangereikt of pedagogisch verantwoorde adviezen gegeven. Het was overeind blijven en doorgaan.

Tegenwoordig is er wel die kans. En ben ik blij niet alleen ervaringsdeskundige te zijn op veel onderdelen van rouw en verlies, maar ook professioneel bij rouw en verlies te begeleiden.

Het is soms een moeilijk onderwerp, raakt aan vele lagen in onszelf, maar het bespreekbaar maken is gezond voor de volwassenen én kinderen. Het is deel van het leven. In dode (huis)dieren en ingrijpender: opa’s en oma’s en helaas soms ook een partner, vader, moeder, broer of zus. Dan komt het diep onder de huid.

Ik geef workshops en trainingen aan opvoeders, leerkrachten en coaches. Als rouw aanwezig is, maar ook preventief, zodat als de dood onherroepelijk voorbijkomt, er meer begrip, ruimte en begeleiding is. Graag loop ik even naast je in hoe kinderen te ondersteunen in rouw en hen te helpen in het bewust omgaan met de dood en natuurlijk ook ruimte te maken voor je eigen (onbewuste) stukjes rouw. Het is een mooie liefdevolle en praktische reis.

Neem vrijblijvend contact op voor een training op jouw school, in jouw organisatie of voor de volgende datum voor ouders: monike@eigenwijsinevenwicht.nl

Over grenzen : systemisch kijken deel 1

Deel 1

“Ik sta nu op je tenen en je zegt nog steeds geen stop.” De trainster van de opleiding Opstellingen kijkt me aan. De opdracht was om vanaf drie meter afstand de ander dichterbij te laten komen en stop te zeggen als het nabij genoeg was. Ze kwam steeds dichterbij. En nergens ervaarde ik een stop moment. Dus staat we nu hoofd aan hoofd.

“Denk je na?”. Uhm, nu wel. Tijdens de oefening kwam geen enkele gedachte voorbij. Ik was bij mijn ademhaling, mijn voeten op de grond en ik keek in haar ogen. Nu vraag ik me af of ik nabijheid dan prima vind, of juist dat ik me onbewust wapen, zodat ik de nabijheid aankan.

Ik stel voor mijn ogen dicht te doen, dan kan ik beter voelen. Dan grijpt ze in. Want, wat ik wil leren is met mijn ogen open, de omgeving die er is, er laten zijn, erkennen en daarmee toch mijn persoonlijke grens ervaren.

Een geschiedenis in grenzen onderzoek

Het thema grenzen is alom vertegenwoordigd. Veel mensen om me heen zijn hierin zoekende. Deze maatschappij met zoveel prikkels en de tijdsgeest dragen daaraan bij. Sensitieve mensen of mensen met trauma in hun zenuwstelsel hebben vaak een extra hindernis door een natuurlijke opmerkzaamheid en een aangeleerde (over)alertijd.

Zelf ben ik er al 20 jaar mee bezig. In persoonlijke ontwikkeling, na heftige life-events en in mijn professionele leven. Ik las er (veel) theorie over. Ik bracht het meermaals in tijdens intervisiebijeenkomsten op mijn werk, sprak erover met coaches en schreef erover. Ik had best inzicht in wat er bij mij gebeurde. Een van mijn collega’s vatte mijn worsteling goed samen: ‘Ik begrijp het niet. Jij voelt en ziet veel, je bent intuitief en durft daar ook naar te leven en je ratio staat er sterk naast. Hoe kan het dan zijn dat je je grenzen niet voelt of naleeft. En hoe zou dat wel lukken?”

Een van de wegen waarop ik uitkwam door die vraag te blijven onderzoeken, kun je lezen in dit blog ‘alles kan’. Voor nu wil ik vooral aangeven, dat het niet een nieuw pad was voor me. En die laatste vraag, ‘hoe dan wel met die grenzen?’, kwam in bovenstaand geschetste situatie ineens een stap dichterbij.

Perifere blik en voelen zonder oordeel

De trainster stelt voor om opnieuw op drie meter afstand van elkaar te gaan staan. Ze introduceert een nieuw element: de ‘perifere blik’. Mijn ogen blijven in de richting van haar ogen, maar ook op de hele omgeving. Ze stapt dichterbij en dan ineens, voel ik en zeg ik tegelijk: ‘Stop maar, dat is ver genoeg’.

Ik buitel van binnen door elkaar. Het was geen negatief gevoel, geen ‘hé als je nu eens stopt, je gaat over mijn grens’, geen irritatie of afwijzing naar de ander. Het was ook geen positief gevoel, geen blijheid om de nabijheid of afstand. Het was neutraal.

Ineens dringt het door: ‘Een grens is een feit dat je in je lichaam kunt voelen, zonder zwart of wit. Dit is brandnew. Dit heb ik nog niet eerder meegemaakt. Ik heb een grens gevoeld! Niet achteraf, als ik ervaar hoe uitgeput, ziek of overprikkeld ik ben. Niet in het moment een afweer of irritatie voele die dan al dan niet uitspreken. Gewoon een heel zuiver feitelijk ‘stop’, zonder lading. Mijn lichaam geeft dat gewoon aan!

Systemische kracht

In het systemisch werken is het ‘blanco’ aanwezig kunnen zijn belangrijk om in te pluggen in het grotere geheel. Daarvoor is het perifere zicht handig, om  de impulsen in je eigen lichaam helder te ervaren. Dat is waar je mee werkt voor de client, zodat er inzichten en helende bewegingen kunnen ontstaan.

Bewaker van mijn gezondheid

Uiteraard is dit niet de eerste keer dat ik zonder focus kijk. Voor intuitieve impulsen is de perifere blik voorwaarde. En daar heb ik ruimschoots ervaring mee. Van de nacht dat ik wakker werd en wist dat ‘mijn auto nu gestolen wordt’, naar het balkon rende en 3 jongens mijn auto zag meenemen, naar het aanvoelen wat er speelde bij clienten en hoe daar samen bij te komen, naar de vele keren in het moederschap, tot bij het aannemen van nieuwe medewerkers. In alle gevallen gaf mijn lichaam signalen vanuit een bredere blik.

Nu gaat het echter om mijn lichaam zelf. Het bewakingssysteem voor mijn gezondheid dat mijn aandacht nodig heeft. Ik herkende de signalen niet. Misschien door teveel focus op de buitenwereld, geforceerde timing, of te weinig waarde voor mijn lichaam en gezondheid. But, times they are changing.

’s Avonds bel ik lief ‘dag 1 van de opleiding en het is het nu al waard! Ik heb een grens gevoeld!’.

A story about me – a magical journey that is down to earth

A magical journey that is down to earth

Suddenly I can not walk properly after getting out of bed. I fall on the floor 3 times while trying. On my buttom I go down the stairs, telling my husband: ‘something is really wrong!’

This was the start of a long journey. I had double-vision, my ears didn’t work properly and had a severe tinitus. In the backside of my head a burning pain I never had in my life. Muscle- and jointpains and vertigo so strong that the world was spinning. I felt sick a good part of the day. I was exhausted, could not take much light or sound. I vomitted after sitting upright longer than 10 minutes, after a talk or watching tv.

Reading, household or taking the children to school was no longer an option. I could not do my fantastic job as a social-legal worker and hardly spend time with my husband and our children. I had to use a walker for the few minutes I could walk. And after 7 months, out of the blue, the ligaments in my knee and meniscus ripped.

Doctors and diagnoses
So, this all involved doctors, treatment-try-outs and diagnoses like neuritis vesitbularis, a persistent virus, vertigomigraine, fybromyalgia, B12 deficiency, Hashimoto disease, buckethandle-meniscus that needed surgery. In 18 months it summed up: 73 times contact with doctors, 77 treatments and research, regular and alternative. I tried different medication, that mostly did not help. Only Thyroid meds and weekly B12 injections stayed.

Lessons in life and yoga
On the other hand there was the yogapath I was on. After the first 3 months, my yogateacher Ankan, Yoga Kumar, came at our home, to help me start yoga again and give individual advice.

I remember laughing, as I could hardly stand straight, when he suggested balance postures. But he was serious. So with some ajustments I did practice balance too. Within my limitations, but a goal was set! I could, at that time, practice yoga only 5 minutes each day. After half a year I could come to class and join 25% of it, while I had to rest the whole next day. But, I kept practising yoga daily, just the minutes I could. The combination of knee and head problems brought a lot of difficulties.

After 12 months into the disease-proces, I had a knee surgery and in the next 4 months, yoga and physical therapy helped to move forward with baby steps. Yoga helped me from the start to accept this new reality for the time being. I was finding new ways to connect to my body and take my lessons out of this period. And this time of not being able to work or do much in the house, gave an opportunity to practice ‘just being’.
Also the education in constellation work I took, did help to break through some old paterns, that appeared to have physical influences. This too was helping me to bare through the consequences of the disease.

Life changing choice
But, recovery did not take further and therapists found a strong limit on my capacity that was not stretchable. We made the best out of each day as a family, but the challenges in daily life and as a mother and wife were still huge.

That was when Yoga Kumar pointed us to India as direction for my health: more yoga and Ayurveda. This advice was an immense turnaround and an emotional rollarcoaster. We had to quit our jobs, find schooling for the children to mention only 2 issues. Still our family of 4 felt a deep yes. It was an inner knowing that we should go and we decided to listen to that voice. So in july 2017 we flew to India, Maharasthra to land in Kaivalyadham Yoga Institute to stay for 10 months.

A long, intense and beautiful expedition followed. Physically, mentally and spiritually. Ayurvedic doctors prescribed yoga as therapy and Ayurvedic treatment. We ate Satvic food. My weeks were filled with 4-5 times yogatherapy and ayurvedic treatments. And we were together on the yogic 8 folded path of Patanjali: being aware on how to treat others and ourselves healthy, via asanas, be conscious of breathing and our senses and practice concentration. It was the real deal.

Peace of mind
Traditional yoga is working on the mind. I learned to stay within my comfortzone, instead of always discovering outside. The balance between activity and relaxation was disturbed in me. Looking back I realized I never really took recoverytime after intense activity. In the traditional classes I noticed how important it is. How my body needed the shavasana after a posture. How my mind became more quite, since it didn’t have to follow up on all of my great ideas :), prove myself, or do all the important things I did. My mind was less busy forcing myself to reach a little higher than I could, so it found space and peace that my body needed to start recovering.
In the meantime Ayurvedic treatment worked on my immunesystem, detoxing and painrelief. This helped a great deal physically and on calming my mind too, as pain is very disturbing, either if you try to ignore or give it attention.

West meets East
This whole lifestyle worked integrated with the western medicin I (for now) need. The western hospitals are experts in trauma (like when you break a leg) or medication for a serie of diagnoses. But for lifestyle diseases, that are so common and in such a variety among us, it falls short. The ancient wisdom of yoga and Ayurveda is complementary. This works both ways. Science is finding that more and more too. Many times I felt deeply gratefull, to experience east meets west in a profound way. That I, we all as a family, took the plunge to turn our lives upside down, to encounter recovery, grow, adventure and so much love.

Good to hear, but what happened next with your health?
After two months India, I swapped my walker with a stick and I could walk like this for about 15 minutes. After 2 more months I am walking without stick or any help. In yogaclass I can do all postures now, without someone holding me.

One more month and I could drive the scooter. Two 2 years (!) after the disease came along I took my children to school again by myself!
The Vertigo is less, my eyes work better, so I can read again, energy is more, pain less, tinitus reduced big time, I spend less hours in bed during the day.
Every 2 months I was tested at the Scientific Research Departement of the Yoga Institute Kaivalyadham and the tests on strength, coördination and balance stated huge improvement. So the testresults corresponded with my daily life.

A final touchdown and first new steps
I could move from therapy-yogaclass to basic class in january 2018. When we returned to The Netherlands the end of April, I even finished a 200 hours yogainstructor course!

I started to develop and conduct workshops for teachers with my husband ‘how to teach yoga to children’. Learning about this lifestyle in a fun and traditional way, will benefit the children ánd parents & teachers on many levels. Slowly I pick up coaching again, now with the addition of the powerfull ancient sciences.

Bringing forward the Yoga & Ayurvedic lifestyle that supported me to great extend physically, mentally and spiritually, is the natural way to go. New chances will be unfolded and I am ready to take each new step!

Just me – een week weg bij mijn gezin voor herstel – met Ayurveda

early rise

De wekker gaat om 5.30u. Door mijzelf en voor mijzelf gezet. Dat zijn geen grappen. Dat doe ik mijn lieve slaapbehoevende ikjes niet graag aan. Ik heb wel wat over voor de behandelingen, voor herstel en ommekeer.

Het is eind juli en we zijn net 2 weken in India. Ik checkte in voor een volle week bij het ‘hospital’, of liever zeggen ze hier ‘health care center’: het gaat niet om ziekten en symptomen bestrijden, maar om je gezondheid te stimuleren. Een simpele eenpersoonskamer en een strak schema kijken me verder aan.

Ik ben ingedeeld bij de therapeutische yoga gezien al mijn klachten en volg met de groep de cleansing (manieren van reiniging op de vroege ochtend) en de ademhalingsoefeningen. Daarnaast komen de ayurvedische behandelingen op maat, twee tot drie keer per dag. Ik zie er naar uit en voel tegelijk een spanningskriebel door me heen sluipen. Wat houden alle behandelingen precies in? Hoe hou ik dat vroege en volle schema vol? En zal het echt resultaat brengen?

Ik – zonder gezin
Dat nog allemaal los van mijn gezin dat zich nu op 3 kilometer afstand bevindt in een ander huis. Deze week gaat helemaal over mij. Niet ik als vrouw of moeder of dochter of welke andere rol dan ook. Just me.

Maar het is natuurlijk wel wat. Voor het eerst slaap ik een week lang niet naast Tim en leg ik een week lang de meiden niet mee in bed met mama-knuffels en ritueeltjes.

Dat hield ook in: een hartverscheurend huilende jongste aan de telefoon, die me in bed bij zich wilde. Ik stuur telefoonkusjes en mijn hart.

Papa en oma zijn bij de meisjes op de slaapkamer, ik via de telefoon ook. We sussen niet, en zeggen niet dat het wel meevalt, of dat ze me deze week nog wel een keer zien. We blijven bij het verdriet en erkennen dat het moeilijk is. Oudste vindt het ook even moeilijk. Na een minuut of 7-8 zijn de emoties door hen heen en langzaam worden ze rustiger.  Dan roepen ze achter elkaar om de beurt dat ze van me houden, minutenlang. Ik luister glimlachend en besef dat dit bij hun verwerking hoort. Tot slot volgt er 25 keer een ‘doei’. En dan, heel natuurlijk, zegt jongste dochter rustig dat ze gaat ophangen.

Ik voel mijn hart ook rustig kloppen als ik opgehangen heb. Onze dochters zijn ok en er wordt fijn voor ze gezorgd. Ik kan helemaal hier zijn, lijfelijk en mentaal.

In de dagen erna blijven huilbuien aan de telefoon weg, ze kletsen (niet eens dagelijks) vrolijk aan de telefoon en komen ze een paar keer snel een knuffel of kus brengen. Het is voelbaar prima dat mama met goede reden tijdelijk niet beschikbaar is. Ze weten wanneer ik terugkom en bereiden vast een welkom voor.

Ik ben – meer niet
Ik voel me enorm dankbaar voor deze tijd en het feit dat ik zelfs het me zo dierbare moederschap even naast me neer kan leggen. Liggend op een yogamat of de behandeltafel zijn er geen zorgen, geen schuldgevoelens of zelfreflectie over de manier van mijn opvoeding. Er is er niets anders dan dat moment, die beweging en mijn ademhaling.

De arts bekeek per persoon welke behandelmethoden nuttig zijn. Mijn lichaam en geest worden gereinigd en bekrachtigd. Volgens Ayurveda ontstaat ziekte door blokkades en disbalans in het lichaam en energie, ondermeer door onverteerd voedsel en stress. De inzet is een sterk immuunsysteem, herstel van balans en afvoer van afval. Ik sta er open in.

Het vroege opstaan en naar bed gaan lukt als ik smiddags wel slaap. Als ik eenmaal in de yogatherapie zit of lig, brengt dat ook rust.

De behandelingen die ik krijg zijn allemaal bij dezelfde (fijne) therapeut. Een man wordt altijd door een man behandeld en een vrouw door een vrouw. Om een idee te geven wat het inhoudt:

Stempelen van je hele lichaam met medicinale olie

bladeren voor de stempelmassage

Een kruidenmengsel met verse bladeren gekookt wordt in een doek samengeperst. Deze knot wordt in warme olie met pijnstillende kruiden gedoopt en dan op mijn lichaam gestempeld. Voor elke stempel, opnieuw een dip in de warme olie. Het is pijnstillend en kalmerend op het zenuwstelsel en neurologische klachten verminderen.
Ik kan zeggen: het werkt echt wonderbaarlijk goed tegen gewrichtspijnen! Die heb ik dagelijks enorm en beperkt ook het gebruik van bepaalde ledematen nogal. Na deze behandeling is de pijn bijna weg. Zo’n verademing. Het werkt ook heel fijn op mijn in december geopereerde knie.  Deze behandeling zal ik nog vele malen ondergaan na de eerste week.

Oogbehandeling
Ik kreeg een soort duikbrilletje op mijn gaten in het midden. Daarin wordt langzaam warme ghee met medicinale kruiden gegoten. Er horen een paar oogoefeningen bij. Dat was best spannend de eerste keer, ogen open terwijl er een laag ghee op ligt. Deze behandeling werkt tegen migraine (en gezien een van de diagnoses bij de specialist in het Maastrichtse ziekenhuis  ‘duizeligheidsmigraine’ was, lijkt me dit relevant), beter zicht (ja, graag!), minder spanning in de ogen en een algehele ontspanning die in het hele lichaam doorwerkt.

Anale behandeling
Er worden medicinale kruiden in de anus ingespoten. Afhankelijk van de klachten gemixt met water, olie of melk. Aan de mix die gebruikt wordt, hechten zich gifstoffen die nog in je darmen zitten of die opgeslagen zitten in gewrichten. Dit is pijnbestrijdend en reinigend.

Er zijn nog veel meer behandelingen die ik onderga, de ene prettiger (oa olie massage met daarna zitten in een stoomkast) dan de andere (oa medicinale kruiden toegediend via de neus, om daarna de rook van andere kruiden in te ademen).

De keren dat ik mijn echtgeliefde zie, merk ik dat hij blij is dat deze week alleen om mij en mijn gezondheid draait. Hij zegt dat hij ziet dat het me goed doet. Gesteund en vrij om met alle aandacht die ik in me heb de behandelingen werkelijk te ontvangen: echt binnen te laten komen met als doel een stralende gezondheid.

Aan het einde van de Pancha Karma week zijn er geen miraculeuze verbeteringen, behalve de (steeds tijdelijke) verlichting van de pijn. Dat was ook gezegd: zo’n langdurige heftige aantastingen van het zenuwstel heeft tijd nodig.

Er is een stappenplan, dat de daarop volgende maanden bijgesteld wordt aan de hand van mijn klachten, mijn pols en vooruitgang. De arts schrijft elke 2 weken andere behandelingen, inclusief de Ayuredische medicijnen die ik dagelijks neem, voor en neemt daarin ook de weersverandering mee, naast mijn hernieuwende balans. Volgens Ayurveda heeft ons lichaam elk seizoen andere behoeften. Ik kan daar inmiddels uit ervaring mee in stemmen.

Deze week was het begin en een voortzetting van verandering in de manier waarop we leven. Dat zal een continu proces blijven vermoed ik.

Na deze week ging ik wel weer een uurtje later opstaan 🙂

Over zelfstandige kinderen en moederangst.

(Gepubliceerd op MAMASCHRIJFT 22 oktober 2017: Monike is ervan overtuigd dat gedragscontrole een negatieve invloed heeft op het gevoel van zekerheid van een kind. Dat betekent dus dat je ze waar mogelijk de vrijheid geeft. En dat doet ze ook, maar dat vergt best wat vertrouwen in een land als India.)

Vijf en acht zijn ze, op pad langs een weg met voorbijsnellend verkeer. Ze gaan een kilometer door het dorp, langs een veld en meertje tot onder de brug. Onderweg met hun zakgeld om yoghurt te kopen. Ik, als moeder, zit thuis in India met hun zelfstandigheid op schoot.

Slang op de weg

Moederangst
De weg is niet al te druk, maar Riksja’s en motorbikes rijden flink door en soms rijdt er een grote bus die nergens naar kijkt. Lopen ze goed links? Letten ze wel op of er geen slang onder hun voeten doorkronkelt? Weten ze het woord voor yoghurt nog wel, dahi? Blijven ze onderweg niet spelen, terwijl ik hier de 20 minuten aftel die we afspraken om terug te zijn?

 

slalom bus en koeien

Wat mooi dat ze dit van me vragen en aandurven samen, gloeit er tegelijk door me heen.

 

Ze zijn de enige witte kinderen hier in Lonavala en continu wil iemand hen aanraken of een foto maken. We lachten van te voren toen we samen zo hard mogelijk gilden en ze voordeden hoe ze in handen zouden bijten, mocht iemand hen mee willen nemen. Dat voor de piepkleine kans dat het zich voordoet, maar natuurlijk vooral voor mijn eigen geruststelling. Want ja, ik geef hen toestemming in vertrouwen om te gaan én ik voel angst en bezorgdheid door me heen gaan.

Opvoeden met ruimte voor autonomie
Nadat de deur achter hen sloot, heb ik bewust even gevoeld wat voor grote stap dit was voor mij, niet voor hen, en al mijn emoties er omheen begroet met een lachje. Dan besluit ik te gaan schrijven (dit blog meteen maar) en hun de eigen energie te gunnen.

Een van de meest belangrijke strevens in ons ouderschap, is dat we de meiden ruimte geven, zodat ze vanuit intrinsieke motivatie kunnen zijn en handelen. Die autonomie geldt op veel meer vlakken natuurlijk, zelf op pad zijn is daar één van.

Vanaf hun geboorte heb ik sterk gevoeld dat een van onze taken is om hen zo ‘heel’ mogelijk te laten. Daarmee bedoel ik, dat ik waar mogelijk mijn emoties niet op hen wil projecteren. Ik kan je zeggen, dat is best een uitdaging soms, eerst de eigen emotie (bezorgdheid, frustratie, verdriet) als ouder hanteren en dán pas reageren op mijn kind. Maar ik geloof ten diepste dat dit hen de kans geeft zich vrijer te ontwikkelen.

Wetenschappelijke kijk op motivatie
En onderzoeken die ik later las, bevestigden mijn bij-de-geboorte-gevoel. Gedragscontrole (meestal ingegeven uit angst van de ouder) heeft een negatieve invoed op het gevoel van zekerheid van een kind. Daarnaast kun je intrinsieke motivatie later niet afdwingen, niet actief aanleren. Dat ontstaat. Een recent onderzoek onder kinderen van 8-12 jaar, toonde de link tussen autonomie en intrinsieke motivatie opnieuw aan. Er is ruimte nodig voor zelfbeschikking. En volgens de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci, zijn daarnaast nog twee dingen nodig: compententie en sociale verbondenheid.

Zelfstandig onderweg in India

Door bijvoorbeeld zelfstandig een boodschap te doen (oef ja, dus ook nu we in India wonen) ervaren ze hun eigen competentie. De sociale verbondenheid zit hem in verbinding: een volwassene die betrokken is en zich bekommert om hun welzijn.

 

Empathie en verantwoordelijkheid
Veel eerder dan verwacht klinken hun voetstappen op de trap. Ik spring blij naar de deur, trek hem open ‘daar zijn mijn stoere meiden alweer!’. Ze lachen om mijn blijdschap. Rode konen, hijgend. Ik bewonder de yoghurt en high five ze. Betrokkenheid zullen ze niet betwijfelen!

Oudste zegt: we hebben heel snel gelopen mama. Ik wist gewoon dat jij met een gevoel in je buik zou zitten of het wel goed gaat. Ik kus haar en zeg dat ze gelijk heeft. ‘Bijzonder dat ik dat wist toch, mam?’ ‘Zeker! Fijn dat je rekening houdt met iemand anders.’ Even ben ik stil, want ik bemerk een onrust in mij als ze dit zegt, naast de bijzonderheid ervan. Dan besef ik dat ze vooral bezig was met mij, vandaar de alarmbel.

Handelen voor het gevoel van de ander
Als dat zich maar vaak genoeg herhaald, handelen voor het gevoel van de ander, kan dat leiden tot het later onbewust negeren van je eigen gevoel. Hoe blij ik ook ben dat ze snel terug zijn en ze de ongerustheid begrijpt, ik wil haar de andere kant ook meegeven. Dat ze competent wordt, om haar eigen gevoelens te scheiden van die van de ander (mij, nu).

‘Weet je, meisje, verwar dat meevoelen niet met wat je zelf voelt.’
‘Wat bedoel je?’
Hm, dat was niet erg helder voor haar, die samenvatting van mijn gedachten.

‘Je weet dat ik het spannend vindt en dat is mooi. Maar het is niet jouw emotie, je mag die spanning bij mij laten. Leef gerust mee, maar vergeet je eigen lijf niet. Als je langer weg bent, omdat het druk was bij het winkeltje, dan is dat zo. Je hoeft niet te rennen om mij gerust te stellen. Je hield je aan onze afspraak, vergat de tijd niet door te gaan spelen. Dus voel jij vooral ook hoe blij je bent met de vrijheid en dat je zin hebt die bak yoghurt leeg te eten. Ik zorg wel voor mijn angst.’ (Einde monoloog)

Ze lacht, komt me knuffelen me en lijkt opgelucht.
Dat laatste kan ook mijn projectie zijn 🙂

Monike vertrok in juli 2017 met man en hun twee meiden (8 en 5 jaar oud) voor 9 maanden naar India. Voor herstel van de ziekte die plots overviel, yoga in het land van oorsprong en om als gezien het avontuur aan te gaan. Na 7 jaar in de de reisbranche en 10 jaar sociaal-juridisch en beleidsmatig met vluchtelingen te hebben gewerkt, werd ze in India geintroduceerd als ‘housewife’ 😉 Naast behandelngen en hersteltijd geeft ze de kinderen deels homeschooling, naast de Indiase school waar ze heen gaan. Deze ervaringen naast de liefde voor oude wijsheden, rituelen en opvoeding deelt ze in haar blogs.

“We are like water”